Woski

     Woski są estrami wyższych kwasów tłuszczowych monokarboksylowych i wyższych alkoholi jednowodorotlenowych o parzystych liczbach atomów węgla od C₁₆ do C₃₆. Niekiedy oprócz alkoholi alifatycznych w woskach, szczególnie zwierzęcych, spotyka się alkohole złożone z grupy steroli. Ponadto w woskach występują domieszki węglowodorów szeregu parafinowego, wolne alkohole jak i kwasy tłuszczowe. Z tego też względu do charakterystyki poszczególnych wosków posługujemy się podobnymi wielkościami jak w przypadku charakterystyki tłuszczów, a więc oznaczamy ich liczbę kwasową, liczbę zmydlania, liczbę jonową i inne.
     Wśród alkoholi jakie otrzymuje się w wyniku hydrolizy wosków znajdują się następoujące: alkohol cetylowy CH₃--(CH₂)₁₄--CH₂OH (t.t.49,3^oC), alkohol cerylowy CH₃--(CH₂)₂₄--CH₂OH (t.t.79,5oC), alkohol mirycylowy CH₃--(CH₂)₂₈--CH₂OH (t.t.86,5oC)i inne.
      Z kwasów spotykamy w woskach związane estrowo kwasy palmitynowy, stearynowy, oleinowy, a także nie występujące w tłuszczach kwasy u większych masach cząsteczkowych, między innymi kwas ligpocerynowy CH₃-(CH₂)₂₂-COOH, kwas cerotynowy CH₃-(CH₂)₂₄-COOH, kwas melicynowy CH₃(CH₂)₂₈-COOH i inne.
     Estry występujące w woskach odznaczają się większą trwałością, trudniej ulegają hydrolizie enzymatycznej i jełczeniu niż tłuszcze. Na przykład wosk pszczeli może być przechowywany bez dostrzegalnych zmian w ciągu wielu lat. Również temperatury topnienia wosków są wyższe od tłuszczów i wahają się w granicach 50-90°C.
     Głównym składnikiem wosku pszczelego jest palmitynian mirycylowy, a wosk wydobyty z czaszki wieloryba, tzw. olbrot zawiera głównie palmitynian cetylowy, obok estrów kwasu laurynowego, mirystynowego i stearynowego.
     Wosk pszczeli stosowany jest w przemyśle włókienniczym, w produkcji powłok wodoodpornych i różnego rodzaju past, a wosk olbrotowy stosuje się w przemyśle farmaceutycznym, kosmetycznym i tekstylnym.
     Woski spełniają u roślin i zwierząt rolę ochronną. Powlekają one cienką warstwą ochronną liście, owoce, pióra, skórę uodparniając je na działanie szkodliwych mechanicznych bodźców zewnętrznych oraz niekorzystnych czynników chemicznych i biologicznych. Woski niektórych roślin chroniąc je przed zbytnią utratą wody drogą parowania. W woskowej powłoce występującej np. na powierzchni dojrzałych jabłek znaleziono, oprócz wspomnianych powyżej estrów, węglowodory parafinowe o długim łańcuchu; heptakozan C₂₇H₅₆ i nonakozan C₂₉H₆₀ .
     W skórze zwierząt występuje wosk cholesterolowy, który nadaje jej elastyczność, niezwilżalność i chroni organizm przed ewentualnym wniknięciem bakterii. Wosk lanolinowy zawierający estry cholesterolowe, podobnie jak inne lipidy nieglicerynowe, z trudem ulega hydrolizie i nie jełczeje. Łatwo rozpuszcza się w rozpuszczalnikach organicznych oraz dobrze wchłania wodę, tworząc przy tym trwałe emulsje. Z tego względu stosowany bywa do produkcji różnych maści leczniczych oraz kremów, między innymi tzw. sportowych, zawierających w postaci emulsji ok. 75 % wody.
     W związku ze wzrastającym zapotrzebowaniem, ostatnio coraz większą uwagę zwraca się na woski syntetyczne i pochodzenia mineralnego. Przykładem wosku mineralnego jest wosk ziemny zwany ozokerytem. Właściwie ozokeryt jest mieszaniną węglowodorów stałych, jednak ze względu na jego właściwości fizyczne zaliczany jest do wosków.