Aldehydy i Ketony

     Aldehydy i ketony są pochodnymi węglowodorów zawierającymi charakterystyczną grupę funkcyjną, zwaną grupą karbonylową.
     Gdy jedna z dwóch wartościowości atomu węgla grupy karbonylowej związana jest z grupą organiczną, a druga z atomem wodoru mamy wzór cząsteczki aldehydu, a gdy obie wartościowości węgla związane są z grupami organicznymi mamy wzór cząsteczki ketonu

     Podstawnikiem w grupie karbonylowej może być zarówno grupa alkilowa jak i wrylowa. Z tego względu wyróżniamy aldehydy i ketony alifatyczne i aromatyczne. Aldehydy i ketony wykazują pewne różnice w reaktywności, szczególnie w reakcjach ich utleniania i przyłączenia do grupy karbonylowej. Różnice w reaktywności, szczególnie w reakcjach ich utleniania i przyłączenia do grupy karbonylowej. Różnice te uwarunkowane są liczbą, wielkością orach charakterem podstawników alkilowych lub arylowych.
     Nazwa aldehyd wywodzi się od łac. "alcohol dehydrogenatus" - czyli alkohol odwodorniony; określenie to pochhodzi stąd, że aldehydy można otrzymać przez odrywanie atomów wodoru od alkoholi. Ogólną nazwę keton wyprowadzono od najprostszego przedstawiciela tego szeregu połączeń - acetonu. Z uwagi na fakt, że aldehydy brdzo lątwo utleniają się do kwasów karboksylowych, nazwy potoczne aldehydów wywodzą się od nazw kwasów, które można otrzymać przez ich utlenienie; mówi się zatem o aldehydzie mrówkowym HCHO, octowym CH₃CHO, masłowym C₃H₇CHO, benzoesowym C₆H₅CHO. Nazwy potoczne ketonów tworzy się od nazw podstawników, np. keton dimetylowy, etylowometylowy itp. Według zasad słownictwa systematycznego IUPAC grupy aldehydowe oznacza się końcówką -al, a grupy ketonowe końcówką -on. Tworząc nazwę aldehydu (według słownictwa racjonalnego) wybieramy najdłuższy łańcuch w cząsteczce zawierający grupę aldehydową -CHO. Łańcuch ten numerujemy rozpoczynając od grupy aldehydowej, która z natury rzeczy musi znajdować się na końcu łańcucha. Obecność grupy aldehydowej zaznaczamy za pomocą przyrostka -al. Położenia oraz rodzaj podstwników zaznaczamy w zwykły sposób. Poniżej przedstawiam nazwy zwyczajowe i systematyczne przykładowych aldehydów.

     Tworząc racjonalną nazwę ketonu wybieramy najdłuższy łańcuch węglowy zawierający grupę karbonylową. Jej położenie w łańcuchu określa liczba dana na początku nazwy. W przypadku ketonów zawierających dwie lub trzy grupy karbonylowe stosujemy końcówkę dion lub trion i za pomocą dwu lub trzech cyfr określamy położenie tych grup. Przykłady wzorów i nazw aldehydów i ketonów zawierających więcej grup karbonylowych przedstawiam poniżej:

     Temperatury wrzenia aldehydów i ketonów o podobnej masie cząsteczkowej są zbliżone do siebie, jednak nieco wyższe niż odpowiadających im węglowodorów, a znacznie niższe niż odpowiednich alkoholi. Aldehydy o większej masie cząsteczkowej mają dość przyjemny zapach szczególnie takie aldehydy aromatyczne, jak aldehyd benzoesowy i cynamonowy (C₆H₅-CH=CH-CHO). Również ketony mają zwykle przyjemny zapach i są bardziej odporne na utlenianie niż aldechydy. Niektóre ketony o małych masach cząsteczkowych są dobrymi rozpuszczalnikami żywic i lakierów, a aldehydy mrówkowy i octowy są ważnymi odczynnikami przemysłowymi. Wodny roztwór aldehydu mrówkowego, tzw. formalina jest stosowany do konserwowania preparatów biologicznych